Tijekom stoljeća vlast Rima širila se na okolna područja i osvojenim gradovima i narodima Rimljani su ostavljali određen stupanj autonomije,ovisno o njihovu odnosu prema samom Rimu tako da s gradovima koji nisu pružali otpor Rim je sklapao savezničke ugovore,dok bi one koji su se opirali vlasti Rima jednostavno podvrgnuo svojoj vlasti.Saveznička je obaveza bila da na poziv Rima pošalju određen broj vojnika i da plaćaju propisane poreze.Dok su svi slobodni građani Rima imali puno građansko pravo,Rimljani nisu bili skloni i svojim saveznicima podijeliti ista prava te je zbog toga 340.g.pr.kR.izbio Latinski rat.

Latini podvrgnuti vlasti Rima pobunili su se zahtijevajući ista prava s Rimljanima u Latinskom savezu,a pridružili su im se i stanovnici Kampanije tako da je rat završen pobjedom Rima,a Latinski je savez prestao postojati.Naselja najbliža Rimu pripojena su mu,dok su stanovnici ostalih naselja izjednačeni s Rimljanima u pogledu građanskih prava,ali nisu dobili pravo glasa u narodnoj skupštini i time je bilo oblikovano niže tzv.latinsko pravo građanstva,ali opet nije svima dodijeljivano jednako.

Dio zemljišta na osvojenim područjima Rim je oduzimao tamošnjem stanovništvu i pretvarao ga u zemlju koja je pripadala rimskoj državi tako da je to zemljište nazvano AGER PUBLICUS (državna zemlja). Rimska ju je država davala u zakup svojim građanima, prvenstveno onim bogatijim, aristokratima koji su iz nje izvlačili goleme prihode.

MUNICIPIJI I KOLONIJE – prisvojeni krajevi te na svakom novom priključenom području žive staro stanovništvo i rimsko stanovništvo koje je za romanizaciju.Poseban odnos rimske su vlasti imale prema grčkim kolonijama u J Italiji i ta područja Rimljani su postupno priključivali svojoj vlasti.Grčke kolonije naime opstaju,ali su okružene rimskim kolonijama.Blizina grčkih kolonija izvršila je na Rimljane veliki utjecaj u kulturološkom smislu tako da je i prva rimska historiografija pisana na grčkom jeziku budući da je grčki jezik sam po sebi bio jezik kulture.Pismenost u rimskoj civilizaciji počinje u 6.st.pr.KR te je prvi spomenik pisma bio „Lapis Niger“,a prvi sačuvani tekst na latinskom bio je traktat o poljoprivredi Katona Starijeg u 2.st.pr.KR. pa se kaže da su zapravo „Pokoreni Grci pokorili Rim kulturom.“

396.g.pr.KR. pojavljuje se novi narod – Gali (naziv se koristi u historiografiji) ili Kelti(naziv se koristi u arheologiji) koji su bili Indoeuropsko pleme koje je naselilo područja današnje Belgije,Francuske,Nizozemske i Zapadne Njemačke – Galija. Počeli su se širiti iz nepoznatih razloga te su osvojili Sjevernu Italiju, Južnu Njemačku, Austriju, Panonsku nizinu odakle su se Vardarom i Moravom proširili sve do Grčke i male Azije. U svom cjelokupnom pohodu željeli su zauzeti i Rim te us ga opsjeli 396.g.pr.KR. pa je dio stanovnika pobjegao i legenda kaže da su Rimljani držali samo Kapitolij koji su Gali željeli zauzeti noću,ali su guske počele graktati i probudile Rimljane. Gali su uništili i „ZAKONIK DVANAEST PLOČA“na Rimskom forumu te su odnijeli sve što se moglo i rastalili su željezo i broncu za oružje. Nakon toga Rimljani su se lako vratili i počeli osvajati galske zajednice. Gali nisu osnivali države jer su živjeli u plemenskom obliku.

Nakon dugotrajnih ratova s Samnićanima u kojima je bio osvojen i helenski grad Neapol, Rim je iskoristio poteškoće helenskih kolonija na jugu Italije i uključio se u sukobe.Miješanje Rima u sukobe stanovnici helenskog Tarenta shvatili su kao opasnost, a kada je rimska flota pristala u tarenstkoj luci jedan su njezin dio potopili te su napali susjedni grad Turij i tamošnju rimsku posadu prislili da napusti grad. To je bio povod rata pa se Tarent obratio za pomoć epirskom kralju Piru koji se ubrzo iskrcao u Italiji s velikom vojskom u kojoj su bili i bojni slonovi. Pir je dvaput porazio Rimljane,ali uz tolike gubitke da se do danas sačuvao izraz PIROVA POBJEDA. Pirova nazočnost u Italiji i na Siciliji navela je Rimljane da sklope savez s Kartagom i nakon odlučujuće bitke kod Beneventa 285.g.pr.KR. poraženi Pir bio je prisiljen povući se iz Italije.Kada su 265.g.pr.KR. Rimljani zauzeli etruščanski grad Volsinij, pod vlašću Rima bila je cijela Italija, uključujući i stare helenske kolonije i iako su i prije helenski kulturni utjecaji prodirali u Rim, sada je dodir s helenskom kulturom bio mnogo izravniji. Kolonije priznaju rimsku vlast,plaćaju TRIBUT(porez), daju vojnike i mogu imati autonomiju u unutarnjim poslovima. Prisutna je KONFEDERACIJA – Rim se širi.

Osvajanje Italije trajalo je dvjesto godina,a njegova je posljedica bilo stvaranje saveza gradova i plemena koja su bila podčinjena Rimu i širenje Rima i njegov uspon kao nove sile doveli su ubrzo do dugotrajnih ratova s Kartagom,čijim interesima nije odgovarala rimska nazočnost na jugu Italije.